Hoera, de surveillance-staat is eindelijk hier! En dat is een goede zaak. Waar de gemiddelde heerser, monarch, despoot of tirannieke schobbejak in dagen van weleer vooral het gepeupel onder de gepekelde knoet diende te houden mits een 'gezonde' dosis aan bruut geweld en de schrik van verklikkers, hebben we in onze moderne maatpak-management-maatschappij een veel elegantere optie gevonden om de mogelijks anarchistische opstoten de kop in te drukken wanneer dat nodig is. En dat allemaal dankzij de wetenschap. We kunnen het niet genoeg zeggen: de vooruitgang staat niet stil!
Of het nu bits zijn of bytes, sensoren of megamultiturbo-pixel-camera's, we kunnen gewoon veel meer dan vroeger en het wordt daarnaast ook steeds goedkoper. Goedkoop genoeg voor dat anarchistisch gepeupel om zelf zo'n camera boven te.... Houston, we may have a problem.
Of het nu bits zijn of bytes, sensoren of megamultiturbo-pixel-camera's, we kunnen gewoon veel meer dan vroeger en het wordt daarnaast ook steeds goedkoper. Goedkoop genoeg voor dat anarchistisch gepeupel om zelf zo'n camera boven te.... Houston, we may have a problem.
Mocht u de afgelopen 20 jaar op Mars gewoond hebben (de groeten gedaan aan 'the girl with the mousy hair?') heeft u waarschijnlijk niet opgemerkt dat audiovisuele apparatuur meer en meer gemeengoed geworden is. En ook steeds meer aanwezig. Altijd en overal. Zelfs als je geen klein consumer-camera'tje kan aanschaffen, is de kans groot dat je via je gsm al iets opneemt: je kat of hond die iets geks doet, je kind die in de vinger van zijn grote broer bijt, ja, zelfs je buurtagent die nogal ruw is bij de arrestatie van een medeburger. In 1991 filmde een toeschouwer de brutale arrestatie van taxichauffeur Rodney King in Los Angeles. Het leidde tot massale rellen, verhitte debatten over racisme en vooral tot een nieuwe wereld waar degenen met macht beseften dat de camera's ook de andere kant konden uitkijken.
Wat is nu sousveillance? Wel sousveillance werd als term voor het eerst gebruikt door Steve Mann, professor aan het departement 'Electrical and Computer Engineering' aan de universiteit van Toronto en is een woordspeling op het bekendere woord surveillance. Maar waar bij surveillance de camera's en veiligheidsmensen kijken naar de mensen van 'boven naar beneden' zou bij sousveillance de relatie net van 'beneden naar boven' gaan. In de praktijk wordt de term ook gebruikt voor iedereen die participerend aan een activiteit (vb. een betoging maar evengoed een gezellig uitje) deze ook registreert. En dus maakt men al naargelang het soort activiteit en de mogelijke politieke agenda ook het onderscheid tussen sousveillance en 'inverse surveillance' waarbij die laatste specifiek gebruikt wordt voor het bewust aanwenden van techniek om machthebbers te registreren.
Wie bewaakt de bewakers?
Niemand als de bewakers het voor het zeggen zouden hebben. U moet maar eens op een video-sharesite als youtube zoeken naar enkele sleuteltermen om een waslijst aan videos te vinden waar agenten filmers aanmanen of bedreigen om te stoppen met filmen. Een man uit Illinois, Amerika stond zelfs 75 jaar in de gevangenis te wachten omdat hij de politie had gefilmd.
En jawel, de politie hier is gelukkig nog niet zo gemilitariseerd als in de VS, maar dezelfde evolutie komt van over de plas naar ons. En uit eigen ervaring weet ik dat niet elke agent even gelukkig is om gefilmd te worden. De ene blijft er kalm bij, geeft misschien zelfs een glimlach en de andere voelt zich bedreigd onder dat alziende oog van de burgercamera. De 'bewakers' worden steeds meer geregistreerd. En het lijkt alsof dat in de nabije toekomst alleen maar zal toenemen.
We haalden Steve Mann al aan als uitvinder van de term sousveillance. Niet alleen vindt de man nieuwe woorden uit om ons lexicon uit te breiden, hij houdt zich daarnaast dus ook bezig met cyborg technologie en het samengaan van natuur en techniek. Zo heeft hij zelf een apparaat bevestigd aan zijn hoofd dat zijn eigen doen en laten registreert. Dat de man in zijn persoonlijk leven zo'n - niet altijd graag geziene - voorloper is op dit gebied bewijst het relaas van Mann over zijn trip naar Parijs waar hij samen met zijn gezin in een Franse McDonalds iets wou eten en men hem hardhandig aanpakte omwille van zijn bevestigde camera.
Jawel, als u denkt dat Google Glass hier de mosterd heeft gehaald, heeft u gelijk. Nu het idee meer en meer mainstream begint te worden lijkt die technologie het sousveillance-surveillance-debat alleen maar toe te nemen. In onderstaande video horen we Mann praten over dit actuele onderwerp op een TEDx-conferentie (het onafhankelijke en - misschien net daarom - interessantere broertje van de officiƫle TED-formule)
Wie bewaakt de bewakers?
Niemand als de bewakers het voor het zeggen zouden hebben. U moet maar eens op een video-sharesite als youtube zoeken naar enkele sleuteltermen om een waslijst aan videos te vinden waar agenten filmers aanmanen of bedreigen om te stoppen met filmen. Een man uit Illinois, Amerika stond zelfs 75 jaar in de gevangenis te wachten omdat hij de politie had gefilmd.
En jawel, de politie hier is gelukkig nog niet zo gemilitariseerd als in de VS, maar dezelfde evolutie komt van over de plas naar ons. En uit eigen ervaring weet ik dat niet elke agent even gelukkig is om gefilmd te worden. De ene blijft er kalm bij, geeft misschien zelfs een glimlach en de andere voelt zich bedreigd onder dat alziende oog van de burgercamera. De 'bewakers' worden steeds meer geregistreerd. En het lijkt alsof dat in de nabije toekomst alleen maar zal toenemen.
We haalden Steve Mann al aan als uitvinder van de term sousveillance. Niet alleen vindt de man nieuwe woorden uit om ons lexicon uit te breiden, hij houdt zich daarnaast dus ook bezig met cyborg technologie en het samengaan van natuur en techniek. Zo heeft hij zelf een apparaat bevestigd aan zijn hoofd dat zijn eigen doen en laten registreert. Dat de man in zijn persoonlijk leven zo'n - niet altijd graag geziene - voorloper is op dit gebied bewijst het relaas van Mann over zijn trip naar Parijs waar hij samen met zijn gezin in een Franse McDonalds iets wou eten en men hem hardhandig aanpakte omwille van zijn bevestigde camera.
Jawel, als u denkt dat Google Glass hier de mosterd heeft gehaald, heeft u gelijk. Nu het idee meer en meer mainstream begint te worden lijkt die technologie het sousveillance-surveillance-debat alleen maar toe te nemen. In onderstaande video horen we Mann praten over dit actuele onderwerp op een TEDx-conferentie (het onafhankelijke en - misschien net daarom - interessantere broertje van de officiƫle TED-formule)
Het doel van sousveillance zoals hij zelf met al zijn voorbeelden besluit is een tegengewicht bieden voor de gecentraliseerde surveillance, die potentieel leidt tot machtsmisbruik, om tot een balans te komen: equiveillance. Nu kunnen we gerust de vraag stellen waar zo'n opbod aan wederzijdse registratie uiteindelijk zal eindigen en of we met deze evolutie eigenlijk toegeven aan al de surveillance, enzvoort, maar dit gevecht/debat kadert in een grotere evolutie waarbij nieuwe technologie gevestigde machtspatronen verandert. Langs beide kanten.
Je zou kunnen zeggen dat een agent ook recht heeft om gewoon zijn job te doen zonder continu gefilmd te worden door activisten die hen op de vingers kijken. Klopt. Maar anderzijds lijkt het volstrekt terecht dat mensen die genieten van zo'n machtsmonopolie extra in het oog bekeken worden. Grote macht vraagt om grote transparantie. In dat opzicht is een gegeven als wikileaks ook een proponent. Want hoe kan je vechten voor privacy als burgerrecht en tegelijk ook geheime private informatie naar buiten brengen? Ook hier zit een deel van de verklaring in het machtsonevenwicht die volgens die evolutie dient tegengewerkt te worden met een grote transparantie langs de machtskant. Met als bedenking dat hoe meer macht je hebt, hoe minder transparant je wenst te zijn, en deze strijd dus echt wel meer en meer op het scherp van de snee wordt gevoerd.
De burgerrechten lijken hier in aanvaring te komen met een gevestigde machtsmonopolie. Dat monopolie had als gecentraliseerd systeem als eerste het 'genot' van de nieuwe stappen in de technologie, waardoor het in enkele jaren een elektronisch dragnet kon opbouwen voor zijn onderdanen. Maar omdat de technologie steeds meer democratiseert, bleek dat sommige burgers niet langer zo onderdanig wensten te zijn. En al zeker niet tegen gedrag dat door hen als amoreel beschouwd wordt. Of het dan officieel 'wettelijk' is of niet. Het doet denken aan een uitspraak van een Amerikaanse historicus die stelde dat doorheen de geschiedenis mensen van het meeste vrijheid genoten hebben als ze dezelfde wapens bezaten als de machthebbers. Kennis is macht. Registratie leidt tot kennis. Als die registratie van machtsmisbruik in het publiek domein komen, stoot de wet vaak op iets veel machtiger, nl. het algemeen moraliteitsbesef waarmee het vaak in spanning leeft.
Stellen dat die enkele voorbeelden die we hier opvoerden van politie en ander machtsmisbruik de rotte appels zijn in een voor de rest gezonde mand, lijkt te kort door de bocht. Een andere kijk op die mand kunnen we verkrijgen door ten rade te gaan bij het alom bekende Stanford prison experiment van Philip Zimbardo, die aangeeft dat het niet noodzakelijk de persoon is, die 'slecht' handelt, maar het gigantische machtsverschil en de machtslegitimatie van bovenaf die zo'n personen toelaat om zich heer en meester - hoe groot of beperkt dat gevoel ook is - te wanen.
Je zou kunnen zeggen dat een agent ook recht heeft om gewoon zijn job te doen zonder continu gefilmd te worden door activisten die hen op de vingers kijken. Klopt. Maar anderzijds lijkt het volstrekt terecht dat mensen die genieten van zo'n machtsmonopolie extra in het oog bekeken worden. Grote macht vraagt om grote transparantie. In dat opzicht is een gegeven als wikileaks ook een proponent. Want hoe kan je vechten voor privacy als burgerrecht en tegelijk ook geheime private informatie naar buiten brengen? Ook hier zit een deel van de verklaring in het machtsonevenwicht die volgens die evolutie dient tegengewerkt te worden met een grote transparantie langs de machtskant. Met als bedenking dat hoe meer macht je hebt, hoe minder transparant je wenst te zijn, en deze strijd dus echt wel meer en meer op het scherp van de snee wordt gevoerd.
De burgerrechten lijken hier in aanvaring te komen met een gevestigde machtsmonopolie. Dat monopolie had als gecentraliseerd systeem als eerste het 'genot' van de nieuwe stappen in de technologie, waardoor het in enkele jaren een elektronisch dragnet kon opbouwen voor zijn onderdanen. Maar omdat de technologie steeds meer democratiseert, bleek dat sommige burgers niet langer zo onderdanig wensten te zijn. En al zeker niet tegen gedrag dat door hen als amoreel beschouwd wordt. Of het dan officieel 'wettelijk' is of niet. Het doet denken aan een uitspraak van een Amerikaanse historicus die stelde dat doorheen de geschiedenis mensen van het meeste vrijheid genoten hebben als ze dezelfde wapens bezaten als de machthebbers. Kennis is macht. Registratie leidt tot kennis. Als die registratie van machtsmisbruik in het publiek domein komen, stoot de wet vaak op iets veel machtiger, nl. het algemeen moraliteitsbesef waarmee het vaak in spanning leeft.
Stellen dat die enkele voorbeelden die we hier opvoerden van politie en ander machtsmisbruik de rotte appels zijn in een voor de rest gezonde mand, lijkt te kort door de bocht. Een andere kijk op die mand kunnen we verkrijgen door ten rade te gaan bij het alom bekende Stanford prison experiment van Philip Zimbardo, die aangeeft dat het niet noodzakelijk de persoon is, die 'slecht' handelt, maar het gigantische machtsverschil en de machtslegitimatie van bovenaf die zo'n personen toelaat om zich heer en meester - hoe groot of beperkt dat gevoel ook is - te wanen.
Over een kant-en-klare oplossing voor dit systematisch probleem van macht, beschik ik niet, maar wat we gerust met zekerheid mogen stellen is wat we hierboven al zeiden: grote macht vereist grote transparantie. En zolang we geen oplossing vinden voor de scheeftrekking in macht, dienen we te vechten voor die transparantie. En het recht op sousveillance.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 Unported License.
Extra :
Onderstaande video is een interview met de Steve Mann over wetenschap, keuzevrijheid bij technologie, natuur en computers. Jawel, 't is behoorlijk nerdy, techy en alle andere lichtelijk pejoratieve y-woorden, maar niettemin interessant voer en discussie materiaal over de spagaat tussen natuur en technologie.
Onderstaande video is een interview met de Steve Mann over wetenschap, keuzevrijheid bij technologie, natuur en computers. Jawel, 't is behoorlijk nerdy, techy en alle andere lichtelijk pejoratieve y-woorden, maar niettemin interessant voer en discussie materiaal over de spagaat tussen natuur en technologie.
Een video over dit onderwerp van James Corbett, maar enkel een 'proefje', het volledige stuk kan u vinden op de website BoilingFrogs
Een lange talk van Philip Zimbardo over The Lucifer Effect
Een documentaire over en van activisten die burgerjournalisme koppelt aan sousveillance over de G20-meeting in Toronto. De muziek is iets te dramatisch in het begin, maar het blijft grotendeels interessant (zij het ook een stuk te veel herhalend)