Nee, we gaan het niet hebben over criminaliteit in De Wever zijn achtertuin ('t stad is niet van iedereen, 't stad is van ons (lees 'mij')) noch over het tekort aan alcoholconsumptie onder kleuters, ook niet over Belgische arbeiders die eindelijk eens twee boterhammen gaan kunnen eten deze maand,... Laat staan dat we langetermijnplannen gaan opstellen voor de komende 1,75 miljard jaar op deze planeet.
Vandaag -mocht u het nog niet doorhebben- gaan we het hebben over nummers, getallen, percentages,...en hoe deze invloed hebben op ons denken. En ons zodanig beïnvloeden dat we ze bijna magische krachten toeschrijven in onze kijk op de werkelijkheid.
Met uiteraard de bedenking dat hoezeer we ook vragen gaan stellen of kritiek gaan uiten, wiskunde uiteraard een ongelooflijk machtig en centraal tool is in onze maatschappij dat we ondanks eventuele overpeinzingen uiteraard niet zomaar overboord kunnen of mogen gooien (niet dat daar direct sprake van was natuurlijk)
Als u zich graag verdiept naar de mogelijke oorsprong van ons getallengebruik, kan u altijd kijken naar volgende BBC-documentaire van Terry Jones. Interessant om te weten waar het allemaal -vermoedelijk- vandaan komt. Trouwens, voor liefhebbers van Monty Python, smokkelt Jones hier en daar hij zelfs wat Pythonesque humor in de docu (de traditionele aborigine liederen bijvoorbeeld) dus als u graag zo'n dingen ziet, twijfel niet. En anders scrollt u maar even verder.
Met uiteraard de bedenking dat hoezeer we ook vragen gaan stellen of kritiek gaan uiten, wiskunde uiteraard een ongelooflijk machtig en centraal tool is in onze maatschappij dat we ondanks eventuele overpeinzingen uiteraard niet zomaar overboord kunnen of mogen gooien (niet dat daar direct sprake van was natuurlijk)
Als u zich graag verdiept naar de mogelijke oorsprong van ons getallengebruik, kan u altijd kijken naar volgende BBC-documentaire van Terry Jones. Interessant om te weten waar het allemaal -vermoedelijk- vandaan komt. Trouwens, voor liefhebbers van Monty Python, smokkelt Jones hier en daar hij zelfs wat Pythonesque humor in de docu (de traditionele aborigine liederen bijvoorbeeld) dus als u graag zo'n dingen ziet, twijfel niet. En anders scrollt u maar even verder.
In bovenstaande documentaire wordt ook gesproken over Pythagoras. In oude tijden waar het houden van slaven gemeengoed was en Justin Bieber één van de tekenen van het einde der tijden, was de wiskunde nog jong. Gewone mensen waren al blij dat ze met hun vingers konden tellen. Als ze dat al deden. Getuige de culturen bij wie het volledig telwerk bestaat uit 'één' en 'veel'.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat nummers voor hun volgelingen beladen waren met magie. En dat mensen die de magie konden controleren en beïnvloeden een soort semireligieuze status kregen.
Eén van die belangrijke figuren van het idee dat getallen en nummers meer waren dan iets functioneel, was Pythagoras. U weet wel, die van die stelling. Maar Pythagoras was meer dan iemand die zich bezighield met rechthoekige driehoeken. Hij was ook een spiritueel leider van een commune. En volgens anderen dan weer de niet bestaande mythische leider van een getallensekte. Deze Pythagoreeërs kleedden zich in het wit, aten nooit bonen (met elke scheet verdween er een stuk van de ziel) waren vegetarisch en zagen nummers als de basis van de wereld. Waar ze werkelijk van gemaakt was.
Een voorbeeld hiervan zagen ze in muziek. Volgens de overlevering zou Pythagoras (of degene van wie hij het geleerd had) opgemerkt hebben dat harmonische klanken een kwestie van verhoudingen waren. Twee over één (zoals bij een gitaarsnaar die je in de helft neerdrukt) gaf een noot die exact één octaaf hoger was en perfect in harmonie klonk. Drie over twee (lengte van de snaar wordt op 2./5 van zijn lengte ingedrukt) gaf de 'perfecte vijfde', enzovoort.
In de visie van Pythagoras bestond de wereld uit harmonische verhoudingen van natuurlijke perfecte getallen. Het is dan ook ironisch dat één van de grootste struikelblokken voor deze visie nauw verbonden is met Pythagoras zijn driehoeksstelling.
Men neme een rechthoekige driehoek met twee gelijke rechthoekige zijden (de helft van een vierkant dus) Stel dat de lengte van deze twee zijden 1 is, wil dat zeggen dat de schuine zijde de vierkantswortel van 2 bedraagt. Een nummer dat onmogelijk in een verhouding van 'perfecte' natuurlijke getallen te schrijven is (bewijs te vinden in onderstaande video)
Volgens de overlevering was dit zo'n ketterij voor de Pythagoreërs dat ze er ooit een moord voor zouden gepleegd hebben wanneer ze een ketter straften voor de 'misdaad' deze ketterij te durven beweren.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat nummers voor hun volgelingen beladen waren met magie. En dat mensen die de magie konden controleren en beïnvloeden een soort semireligieuze status kregen.
Eén van die belangrijke figuren van het idee dat getallen en nummers meer waren dan iets functioneel, was Pythagoras. U weet wel, die van die stelling. Maar Pythagoras was meer dan iemand die zich bezighield met rechthoekige driehoeken. Hij was ook een spiritueel leider van een commune. En volgens anderen dan weer de niet bestaande mythische leider van een getallensekte. Deze Pythagoreeërs kleedden zich in het wit, aten nooit bonen (met elke scheet verdween er een stuk van de ziel) waren vegetarisch en zagen nummers als de basis van de wereld. Waar ze werkelijk van gemaakt was.
Een voorbeeld hiervan zagen ze in muziek. Volgens de overlevering zou Pythagoras (of degene van wie hij het geleerd had) opgemerkt hebben dat harmonische klanken een kwestie van verhoudingen waren. Twee over één (zoals bij een gitaarsnaar die je in de helft neerdrukt) gaf een noot die exact één octaaf hoger was en perfect in harmonie klonk. Drie over twee (lengte van de snaar wordt op 2./5 van zijn lengte ingedrukt) gaf de 'perfecte vijfde', enzovoort.
In de visie van Pythagoras bestond de wereld uit harmonische verhoudingen van natuurlijke perfecte getallen. Het is dan ook ironisch dat één van de grootste struikelblokken voor deze visie nauw verbonden is met Pythagoras zijn driehoeksstelling.
Men neme een rechthoekige driehoek met twee gelijke rechthoekige zijden (de helft van een vierkant dus) Stel dat de lengte van deze twee zijden 1 is, wil dat zeggen dat de schuine zijde de vierkantswortel van 2 bedraagt. Een nummer dat onmogelijk in een verhouding van 'perfecte' natuurlijke getallen te schrijven is (bewijs te vinden in onderstaande video)
Volgens de overlevering was dit zo'n ketterij voor de Pythagoreërs dat ze er ooit een moord voor zouden gepleegd hebben wanneer ze een ketter straften voor de 'misdaad' deze ketterij te durven beweren.
Waarom krijg ik hier dit stukje mythische geschiedenis op mijn bord? hoor ik u denken. Wel, twee redenen. Ten eerste zien we hier al dat geloof in nummers of in een bepaald aspect ervan zodanig ons denken kan overnemen dat we blind zijn voor de waarheid als die ingaat tegen wat we geloven en er letterlijk of figuurlijk iemand het zwijgen voor zouden opleggen. En ten tweede wijst het op een trend die doorheen de geschiedenis merkbaar is. Nummers en getallen die meer zijn dan handige middelen, maar heilig of magisch zijn en zodoende een zekere autoriteit over ons denken verkrijgen. Waardoor de meeste mensen er niet meer bij stilstaan.
Wij mensen zijn patronenzoekers. Die kunde stelt ons tot veel dingen in staat. Zo herkennen we vb. karikaturen van bekende mensen. Deze karikaturen zijn lang geen perfecte voorstellingen van de persoon in kwestie, maar dankzij enkele karakteristieke patronen en de manier hoe ons denken werkt, weten we direct dat we naar Obama, Bush, Putin of Liberace aan het kijken zijn.
Een probleem van dit denken is echter als onze intuïtie tot patronen zoeken ons naar een bepaalde conclusie leidt en we die conclusie zonder meer aannemen. Nu moeten we de baby niet weggooien met het badwater en intuïtie verguizen, maar het probleem ligt hem in intuïtie zonder redenering of onderzoek, wat met voldoende tijd en geduld bijna altijd leidt tot gigantische problemen. Een voorbeeld.
Wij mensen zijn patronenzoekers. Die kunde stelt ons tot veel dingen in staat. Zo herkennen we vb. karikaturen van bekende mensen. Deze karikaturen zijn lang geen perfecte voorstellingen van de persoon in kwestie, maar dankzij enkele karakteristieke patronen en de manier hoe ons denken werkt, weten we direct dat we naar Obama, Bush, Putin of Liberace aan het kijken zijn.
Een probleem van dit denken is echter als onze intuïtie tot patronen zoeken ons naar een bepaalde conclusie leidt en we die conclusie zonder meer aannemen. Nu moeten we de baby niet weggooien met het badwater en intuïtie verguizen, maar het probleem ligt hem in intuïtie zonder redenering of onderzoek, wat met voldoende tijd en geduld bijna altijd leidt tot gigantische problemen. Een voorbeeld.
Zoals u misschien al kan vermoeden is het antwoord niet 32. Mocht u er meer willen over weten, kan u altijd eens kijken op de website of het zelf eens proberen (en bij de zesde cirkel in tegenstelling tot hem misschien wel zes punten plaatsen)
Patronen en intuïtie. Dingen die op het eerste zicht logisch lijken. Alleen hebben we het soms gewoon bij het verkeerde eind. Zelfs als die goeie ouwe getallen ons schijnbaar in één richting sturen.
Waar ligt dan de fout? Bij de getallen zelf? Neen. De fout ligt, zoals zo vaak, bij de gebruiker ervan.
Het artikel '5 Ways Statistics Are Used to Lie to You Every Day' gaat dieper in op enkele voorbeelden van het bewust en onbewust verkeerde gebruik van al die statistieken waar we zo vaak mee rond ons oren worden geslagen. Een kort overzicht van zijn stellingen: Een gemiddelde is niet hetzelfde als meest voorkomend. '99% accuraat' kan zowel belangrijke informatie zijn als schier waardeloos. De snelste groei/daling kan in absolute waarde peanuts zijn. Een statistische epidemie kan toeval zijn. En correlatie is niet hetzelfde als causatie (het samen voorkomen van 2 feiten/gebeurtenissen is niet hetzelfde als een oorzakelijk verband) Dit zijn uiteraard enkel de vijf stellingen. Het artikel is heel interessant, dus ik raad u zeker aan om het eens te lezen.
Cijfers en percentages zijn dan ook geliefkoosde munitie voor politici, reclamejongens en iedereen die de publieke opinie wil bespelen. Maar in hoeverre zijn die cijfers een correcte weergave van de realiteit? En zijn we zo getraind in het idee dat cijfers exact zijn dat we zonder meer elke statistiek slikken als werkelijkheid. Het doet denken aan de internetuitspraak dat 62,43% van alle statistische cijfers die je vindt op het internet ter plekke is uitgevonden...
Al het voorgaande wil uiteraard niet zeggen dat elk cijfer een fout beeld geeft, maar als we ons in de wereld van overtuigen en zieltjes winnen bevinden, is het misschien geen slecht idee ons bewust te zijn van de mogelijks misleidende kracht.
Ingewikkelder wordt het als die wiskunde via enorme gigantische berekeningen gebeurt waarbij we ons totaal geen beeld meer kunnen vormen van de werkwijze. Het gaat hier om de computermodellen die via duizenden en duizenden berekeningen trends en patronen opzoeken en ons een aanwijzing van toekomstige paden kunnen geven. Of dat is toch het idee.
De meeste computermodellen die we vandaag in het mainstream nieuws kennen, zijn de klimaatmodellen die via supercomputers zijn gemaakt, maar het is niet enkel in dit vakgebied dat dit furore maakt of gemaakt heeft. Ook in de wondere wereld van de economie en beurzen veroverden de meesters van de siliconenchip de beslissingsorganen. Gewapend met hun computers namen wiskundigen eind vorige eeuw het financiële systeem over. Zij kregen de bijnaam 'The Quants' en hadden een bijna mythisch aura in hun mathematische manier van kijken naar de markten. Hun ideeën werden zo gemeengoed en hun visie werd zo dogmatisch dat de uitkomsten van hun modellen een self fulfilling prophecy werden. Met andere woorden: de 'voorspellingen' werden profetische krachten toegeschreven waardoor iedereen reageerde en handelde met dit idee in het achterhoofd zodat de voorspellingen ook werkelijkheid werden (alsof self fulfilling prophecy niet duidelijk genoeg verwoord was...) Het doet denken aan een bijgelovige oma die een spiegel breekt, beducht is voor het ongeluk en door zo gestresst rond te lopen haar been breekt.
En net zoals de oma haar been brak, verging het -zoals we allemaal weten- ook met de markten. Op een bepaald moment was de werkelijkheid toch iets te wispelturig om zich nog makkelijk te laten boetseren.
Patronen en intuïtie. Dingen die op het eerste zicht logisch lijken. Alleen hebben we het soms gewoon bij het verkeerde eind. Zelfs als die goeie ouwe getallen ons schijnbaar in één richting sturen.
Waar ligt dan de fout? Bij de getallen zelf? Neen. De fout ligt, zoals zo vaak, bij de gebruiker ervan.
Het artikel '5 Ways Statistics Are Used to Lie to You Every Day' gaat dieper in op enkele voorbeelden van het bewust en onbewust verkeerde gebruik van al die statistieken waar we zo vaak mee rond ons oren worden geslagen. Een kort overzicht van zijn stellingen: Een gemiddelde is niet hetzelfde als meest voorkomend. '99% accuraat' kan zowel belangrijke informatie zijn als schier waardeloos. De snelste groei/daling kan in absolute waarde peanuts zijn. Een statistische epidemie kan toeval zijn. En correlatie is niet hetzelfde als causatie (het samen voorkomen van 2 feiten/gebeurtenissen is niet hetzelfde als een oorzakelijk verband) Dit zijn uiteraard enkel de vijf stellingen. Het artikel is heel interessant, dus ik raad u zeker aan om het eens te lezen.
Cijfers en percentages zijn dan ook geliefkoosde munitie voor politici, reclamejongens en iedereen die de publieke opinie wil bespelen. Maar in hoeverre zijn die cijfers een correcte weergave van de realiteit? En zijn we zo getraind in het idee dat cijfers exact zijn dat we zonder meer elke statistiek slikken als werkelijkheid. Het doet denken aan de internetuitspraak dat 62,43% van alle statistische cijfers die je vindt op het internet ter plekke is uitgevonden...
Al het voorgaande wil uiteraard niet zeggen dat elk cijfer een fout beeld geeft, maar als we ons in de wereld van overtuigen en zieltjes winnen bevinden, is het misschien geen slecht idee ons bewust te zijn van de mogelijks misleidende kracht.
Ingewikkelder wordt het als die wiskunde via enorme gigantische berekeningen gebeurt waarbij we ons totaal geen beeld meer kunnen vormen van de werkwijze. Het gaat hier om de computermodellen die via duizenden en duizenden berekeningen trends en patronen opzoeken en ons een aanwijzing van toekomstige paden kunnen geven. Of dat is toch het idee.
De meeste computermodellen die we vandaag in het mainstream nieuws kennen, zijn de klimaatmodellen die via supercomputers zijn gemaakt, maar het is niet enkel in dit vakgebied dat dit furore maakt of gemaakt heeft. Ook in de wondere wereld van de economie en beurzen veroverden de meesters van de siliconenchip de beslissingsorganen. Gewapend met hun computers namen wiskundigen eind vorige eeuw het financiële systeem over. Zij kregen de bijnaam 'The Quants' en hadden een bijna mythisch aura in hun mathematische manier van kijken naar de markten. Hun ideeën werden zo gemeengoed en hun visie werd zo dogmatisch dat de uitkomsten van hun modellen een self fulfilling prophecy werden. Met andere woorden: de 'voorspellingen' werden profetische krachten toegeschreven waardoor iedereen reageerde en handelde met dit idee in het achterhoofd zodat de voorspellingen ook werkelijkheid werden (alsof self fulfilling prophecy niet duidelijk genoeg verwoord was...) Het doet denken aan een bijgelovige oma die een spiegel breekt, beducht is voor het ongeluk en door zo gestresst rond te lopen haar been breekt.
En net zoals de oma haar been brak, verging het -zoals we allemaal weten- ook met de markten. Op een bepaald moment was de werkelijkheid toch iets te wispelturig om zich nog makkelijk te laten boetseren.
Wat kunnen we leren uit deze documentaire? Want hoewel de wiskundige modellen hier ten gebreke gesteld worden, kunnen we toch ook zien dat in die wereld van geldlust en ambitie cijfers nogal gauw voor de kar van het winstmodel worden gespannen. Dus is dit misschien een onfair milieu om het computermodel op zijn merites te beoordelen. Het is als een wiskundige regeling opstellen voor het aantal snoepjes dat een kleuter mag eten en ervan uitgaan dat dit model wel zal werken, zelfs als de kleuter de doos in zijn handen heeft, vijf dagen niet heeft gegeten en een sweet tooth heeft zo groot als de Eiffel Toren.
Maar toch zien we hier ongetwijfeld ook een hiaat in het idee van modellen. Zoals op een bepaald moment ook geopperd wordt in bovenstaande documentaire. Hoe goed zo'n model ook zijn best doet, het kan niet voorspellen of mensen al dan niet hun hypotheek gaan afbetalen, meer of minder geld gaan sparen,... Het model mag elegant zijn, maar de wereld hoeft dat niet te volgen en mag gewoon zijn vuile, slordige niet-volgzame gang gaan.
Iemand die het niet eens zal zijn met die stelling is Jay Forrester, één van de pioniers in computer engineering en systeem dynamica, de studie van het gedrag van complexe gesloten systemen over tijd. Het was zijn werk in het gebruik van computermodellen bij het bestuderen van economische computermodellen dat aan de basis lag van het bekende werk The Limits to Growth: het boek dat de grenzen trok voor de manier waarop de economie draaide en een onthullend en ook wel pessimistisch toekomstbeeld voorschotelde die de groene beweging zwaar beïnvloedde.
Geïnteresseerden die de man aan het woord willen horen kunnen kijken naar volgende video.
Maar toch zien we hier ongetwijfeld ook een hiaat in het idee van modellen. Zoals op een bepaald moment ook geopperd wordt in bovenstaande documentaire. Hoe goed zo'n model ook zijn best doet, het kan niet voorspellen of mensen al dan niet hun hypotheek gaan afbetalen, meer of minder geld gaan sparen,... Het model mag elegant zijn, maar de wereld hoeft dat niet te volgen en mag gewoon zijn vuile, slordige niet-volgzame gang gaan.
Iemand die het niet eens zal zijn met die stelling is Jay Forrester, één van de pioniers in computer engineering en systeem dynamica, de studie van het gedrag van complexe gesloten systemen over tijd. Het was zijn werk in het gebruik van computermodellen bij het bestuderen van economische computermodellen dat aan de basis lag van het bekende werk The Limits to Growth: het boek dat de grenzen trok voor de manier waarop de economie draaide en een onthullend en ook wel pessimistisch toekomstbeeld voorschotelde die de groene beweging zwaar beïnvloedde.
Geïnteresseerden die de man aan het woord willen horen kunnen kijken naar volgende video.
Hij gaat hier dieper in op zijn model en de economische theorieën van korte en lange oscillaties in economie: de zogenaamde business cycles. Over de korte zijn de meeste economen het eens -dat hij bestaat weliswaar; de oorzaak is een ander paar mouwen- maar de lange, ook wel de Kondratiev-golf genoemd, is al wat controversiëler.
Forrester is dan ook een groot gelover van deze golven en volgt deze op met modellen van simpele sinusgolven. Het is het idee van het determinisme. De toekomst kan perfect geanalyseerd worden als men de puntjes uit het verleden verder plaatst volgens de onderliggende functie/patronen. Dit idee is uiteraard niet nieuw en misschien is Pierre-Simon Laplace wel de bekendste die het ooit verwoordde als volgt:
We may regard the present state of the universe as the effect of its past and the cause of its future. An intellect which at a certain moment would know all forces that set nature in motion, and all positions of all items of which nature is composed, if this intellect were also vast enough to submit these data to analysis, it would embrace in a single formula the movements of the greatest bodies of the universe and those of the tiniest atom; for such an intellect nothing would be uncertain and the future just like the past would be present before its eyes.
Op het einde van de toespraak kan je bij de Q&A-sectie dan ook nog enkele extra aanwijzingen van de man's overtuiging zien. Zo gaat hij grotendeels voorbij aan complexiteitstheorie en chaostheorie in zijn model, onderschat hij het gegeven van de beurzen, is hij rotsvast overtuigd van zijn lange economische golf,... en misschien heeft hij hier wel een punt natuurlijk. Routine is het vliegwiel van de maatschappij, dus patronen komen misschien meer voor dan men denkt. Maar als Forrester claimt dat iets als wereldoorlog II een minimale, bijna verwaarloosbare invloed heeft op zijn 'lange businesscycle' kunnen we hier toch eerder de kiemen zien van een geloof in determinisme, dan neutrale 'wetenschap'.
Trouwens, even terzijde, ondanks dat Limits to Growth voor sommige mensen een soort heldenrol heeft verkregen en gezien wordt als de kanarie in de kapitalistische groeimijn, werd het boek oorspronkelijk door veel grass roots activisten gezien als een pamflet voor een model/politiek die vooral het bestaande hiërarchische evenwicht van de maatschappij wou stabiliseren.
Iemand die we hier op deze site al eens vernoemd hebben, is Adam Curtis: een Britse documentairemaker die al verschillende reeksen gemaakt heeft voor de BBC over de meest uiteenlopende maatschappelijke ideeën.
In zijn driedelig werk All Watched Over By Machines Of Love And Grace' gaat Curtis dieper in op de opkomst van het 'geloof' in computers (een uitbreiding van nummers, getallen en algoritmes) Computers die, zoals sommigen geloofden, ons leven zouden verbeteren en veranderen op de meest uiteenlopende en drastische manieren.
Het is vooral aflevering twee 'The Use and Abuse of Vegetational Concepts' die past bij het thema van vandaag omdat ze dieper ingaat op de ecologische computermodellen die ons de achterliggende patronen zouden tonen en een uitweg konden brengen uit schijnbaar chaotische leven dat we ervoor hadden. Ook Forrester komt ruim aan bod in deze aflevering, dus ik raad u van harte aan om ze te bekijken. Centraal in deze documentaire is hoe ideeën die we vooraf hebben de zogezegde neutrale modellen en theorieën beïnvloeden.
Forrester is dan ook een groot gelover van deze golven en volgt deze op met modellen van simpele sinusgolven. Het is het idee van het determinisme. De toekomst kan perfect geanalyseerd worden als men de puntjes uit het verleden verder plaatst volgens de onderliggende functie/patronen. Dit idee is uiteraard niet nieuw en misschien is Pierre-Simon Laplace wel de bekendste die het ooit verwoordde als volgt:
We may regard the present state of the universe as the effect of its past and the cause of its future. An intellect which at a certain moment would know all forces that set nature in motion, and all positions of all items of which nature is composed, if this intellect were also vast enough to submit these data to analysis, it would embrace in a single formula the movements of the greatest bodies of the universe and those of the tiniest atom; for such an intellect nothing would be uncertain and the future just like the past would be present before its eyes.
Op het einde van de toespraak kan je bij de Q&A-sectie dan ook nog enkele extra aanwijzingen van de man's overtuiging zien. Zo gaat hij grotendeels voorbij aan complexiteitstheorie en chaostheorie in zijn model, onderschat hij het gegeven van de beurzen, is hij rotsvast overtuigd van zijn lange economische golf,... en misschien heeft hij hier wel een punt natuurlijk. Routine is het vliegwiel van de maatschappij, dus patronen komen misschien meer voor dan men denkt. Maar als Forrester claimt dat iets als wereldoorlog II een minimale, bijna verwaarloosbare invloed heeft op zijn 'lange businesscycle' kunnen we hier toch eerder de kiemen zien van een geloof in determinisme, dan neutrale 'wetenschap'.
Trouwens, even terzijde, ondanks dat Limits to Growth voor sommige mensen een soort heldenrol heeft verkregen en gezien wordt als de kanarie in de kapitalistische groeimijn, werd het boek oorspronkelijk door veel grass roots activisten gezien als een pamflet voor een model/politiek die vooral het bestaande hiërarchische evenwicht van de maatschappij wou stabiliseren.
Iemand die we hier op deze site al eens vernoemd hebben, is Adam Curtis: een Britse documentairemaker die al verschillende reeksen gemaakt heeft voor de BBC over de meest uiteenlopende maatschappelijke ideeën.
In zijn driedelig werk All Watched Over By Machines Of Love And Grace' gaat Curtis dieper in op de opkomst van het 'geloof' in computers (een uitbreiding van nummers, getallen en algoritmes) Computers die, zoals sommigen geloofden, ons leven zouden verbeteren en veranderen op de meest uiteenlopende en drastische manieren.
Het is vooral aflevering twee 'The Use and Abuse of Vegetational Concepts' die past bij het thema van vandaag omdat ze dieper ingaat op de ecologische computermodellen die ons de achterliggende patronen zouden tonen en een uitweg konden brengen uit schijnbaar chaotische leven dat we ervoor hadden. Ook Forrester komt ruim aan bod in deze aflevering, dus ik raad u van harte aan om ze te bekijken. Centraal in deze documentaire is hoe ideeën die we vooraf hebben de zogezegde neutrale modellen en theorieën beïnvloeden.
Het probleem van modellen is dat ze nog altijd gemaakt worden door mensen. Dat zo'n modellen vooral doen wat wij hen zeggen wat ze moeten doen. En ja, misschien zijn computers goed om ontzettend veel logische berekeningen te maken, maar bij gebrek aan enig begrip over de realiteit is het model afhankelijk van de input en de algoritmes die wij er in plaatsen. En dus lijken onze eigen dogma's en overtuigingen vaak een manier te vinden om in onze getallen, modellen en programma's te sluipen.
Quanta magazine, een digitaal magazine dat wetenschappelijke en wiskunde onderwerpen covert, publiceerde eerder dit jaar een artikel In Computers We Trust?. In dat stuk wordt de toenemende mate van de invloed van computers op ons denken onderzocht. In een steeds complexere wereld bereiken we een punt waarbij computers ons denken voorbij zouden steken zodat we geen ander alternatief hebben dan computers vertrouwen zonder zelf nog iets te snappen.
Doron Zeilberger, een wiskundige gebruikt al jaren computers in zijn werkzaamheden en ziet software als 'de ziel van de computer'. Niet alleen pleit hij ervoor dat wiskundigen hun schroom voor samenwerken met computers zouden laten vallen, maar de man maakt zijn computer steevast ook co-auteur van zijn wetenschappelijke publicaties.
Toch is er een probleem in al die rekenkracht van computers. Ze is namelijk blind. Of zoals het artikel vermeldt:
Computers are now used extensively to discover new conjectures by finding patterns in data or equations, but they cannot conceptualize them within a larger theory, the way humans do. Computers also tend to bypass the theory-building process when proving theorems, said Constantin Teleman, a professor at the University of California at Berkeley who does not use computers in his work. In his opinion, that’s the problem. “Pure mathematics is not just about knowing the answer; it’s about understanding,” Teleman said. “If all you have come up with is ‘the computer checked a million cases,’ then that’s a failure of understanding.”
Toch gaat het artikel dieper in op verschillende voordelen van de computer bij het wiskundig werk en het lijkt nutteloos om zoiets te ontkennen. Patronen kunnen herkend worden die men dan later kan proberen begrijpen of onderzoeken. Computers zijn in zo'n geval eerder een richtingaanwijzer. Het probleem ontstaat echter wanneer we beginnen geloven dat computers zodanig sterk worden in hun kunnen dat er een soort blind geloof ontstaat in hun uitkomsten en we stoppen met zelf iets te proberen begrijpen.
But computer code is also fallible — because humans write it. Coding errors (and the difficulty in detecting them) have occasionally forced mathematicians to backpedal.
In the 1990s, Teleman recalled, theoretical physicists predicted “a beautiful answer” to a question about higher-dimensional surfaces that were relevant to string theory. When mathematicians wrote a computer program to check the conjecture, they found it false. “But the programmers had made a mistake, and the physicists were actually right,” Teleman said. “That’s the biggest danger of using a computer proof: What if there’s a bug?”
This question preoccupies Jon Hanke. A number theorist and proficient programmer, Hanke thinks mathematicians have grown too trusting of tools that not long ago they frowned upon. He argues that software should never be trusted; it should be checked. But most of the software currently used by mathematicians can’t be verified. The best-selling commercial math programming tools — Mathematica, Maple and Magma (each costing about $1,000 per professional license) — are closed source, and bugs have been found in all of them.
“When Magma tells me the answer is 3.765, how do I know that’s really the answer?” Hanke asked. “I don’t. I have to trust Magma.” If mathematicians want to maintain the longstanding tradition that it be possible to check every detail of a proof, Hanke says, they can’t use closed-source software.
En dit zijn dan nog enkel menselijke fouten. Wat als getallen en computermodellen bewust worden gebruikt om ons te beïnvloeden?
Een politiek heet hangijzer waarbij computermodellen een grote rol spelen zijn de klimaatmodellen. Supercomputers die ontzettend veel data behandelen en via ingewikkelde systeemmodellen en algoritmes pogen om voorspellingen te doen over trends en patronen in ons toekomstig klimaat. Maar hoe betrouwbaar zijn deze computermodellen?
Wel de vraag was het onderwerp van een Google Tech Talk door iemand die zelf met zo'n computermodel werkt: Dr. Inez Fung
Quanta magazine, een digitaal magazine dat wetenschappelijke en wiskunde onderwerpen covert, publiceerde eerder dit jaar een artikel In Computers We Trust?. In dat stuk wordt de toenemende mate van de invloed van computers op ons denken onderzocht. In een steeds complexere wereld bereiken we een punt waarbij computers ons denken voorbij zouden steken zodat we geen ander alternatief hebben dan computers vertrouwen zonder zelf nog iets te snappen.
Doron Zeilberger, een wiskundige gebruikt al jaren computers in zijn werkzaamheden en ziet software als 'de ziel van de computer'. Niet alleen pleit hij ervoor dat wiskundigen hun schroom voor samenwerken met computers zouden laten vallen, maar de man maakt zijn computer steevast ook co-auteur van zijn wetenschappelijke publicaties.
Toch is er een probleem in al die rekenkracht van computers. Ze is namelijk blind. Of zoals het artikel vermeldt:
Computers are now used extensively to discover new conjectures by finding patterns in data or equations, but they cannot conceptualize them within a larger theory, the way humans do. Computers also tend to bypass the theory-building process when proving theorems, said Constantin Teleman, a professor at the University of California at Berkeley who does not use computers in his work. In his opinion, that’s the problem. “Pure mathematics is not just about knowing the answer; it’s about understanding,” Teleman said. “If all you have come up with is ‘the computer checked a million cases,’ then that’s a failure of understanding.”
Toch gaat het artikel dieper in op verschillende voordelen van de computer bij het wiskundig werk en het lijkt nutteloos om zoiets te ontkennen. Patronen kunnen herkend worden die men dan later kan proberen begrijpen of onderzoeken. Computers zijn in zo'n geval eerder een richtingaanwijzer. Het probleem ontstaat echter wanneer we beginnen geloven dat computers zodanig sterk worden in hun kunnen dat er een soort blind geloof ontstaat in hun uitkomsten en we stoppen met zelf iets te proberen begrijpen.
But computer code is also fallible — because humans write it. Coding errors (and the difficulty in detecting them) have occasionally forced mathematicians to backpedal.
In the 1990s, Teleman recalled, theoretical physicists predicted “a beautiful answer” to a question about higher-dimensional surfaces that were relevant to string theory. When mathematicians wrote a computer program to check the conjecture, they found it false. “But the programmers had made a mistake, and the physicists were actually right,” Teleman said. “That’s the biggest danger of using a computer proof: What if there’s a bug?”
This question preoccupies Jon Hanke. A number theorist and proficient programmer, Hanke thinks mathematicians have grown too trusting of tools that not long ago they frowned upon. He argues that software should never be trusted; it should be checked. But most of the software currently used by mathematicians can’t be verified. The best-selling commercial math programming tools — Mathematica, Maple and Magma (each costing about $1,000 per professional license) — are closed source, and bugs have been found in all of them.
“When Magma tells me the answer is 3.765, how do I know that’s really the answer?” Hanke asked. “I don’t. I have to trust Magma.” If mathematicians want to maintain the longstanding tradition that it be possible to check every detail of a proof, Hanke says, they can’t use closed-source software.
En dit zijn dan nog enkel menselijke fouten. Wat als getallen en computermodellen bewust worden gebruikt om ons te beïnvloeden?
Een politiek heet hangijzer waarbij computermodellen een grote rol spelen zijn de klimaatmodellen. Supercomputers die ontzettend veel data behandelen en via ingewikkelde systeemmodellen en algoritmes pogen om voorspellingen te doen over trends en patronen in ons toekomstig klimaat. Maar hoe betrouwbaar zijn deze computermodellen?
Wel de vraag was het onderwerp van een Google Tech Talk door iemand die zelf met zo'n computermodel werkt: Dr. Inez Fung
Ik verklaar mezelf verre van kundig in dit domein om hier zomaar wetenschappelijke uitspraken te doen en het minste dat je kan zeggen als je je doorheen de voordracht worstelt, is dat Mevrouw Fung hoogstwaarschijnlijk probeert om de stand van zaken zo goed mogelijk uit te leggen en overtuigt is van haar redevoering.
Maar laten we toch eens kijken naar de ultieme lakmoesproef. Wat als we voorspellingen die gedaan werden de voorbije jaren naast de werkelijke waarnemingen plaatsen? Dit jaar werd een artikel gepubliceerd in Nature Climate Change die dit verschil tussen aangegeven voorspellingen en realiteit aankaartte. Ook was er het Noordpoolijs-artikel in de Daily Mail. Hoewel de BBC in 2007 berichtte over een Noordpool die in 2013 ijsvrij zou zijn, bleek het ijsoppervlak 60% groter te zijn dan het jaar voordien.
Goed, over die laatste kan je veel bezwaren opperen. Het is een momentopname. Het bericht van 2007 zei dat het 2013 of enkele jaren later kon zijn. Niet iedere wetenschapper was het eens met dit bericht en sommigen hadden al aangegeven dat het overroepen was. Allemaal correct.
Maar anderzijds is het wel hetgene dat gepubliceerd werd. Omdat de alarmkreten en symboolwaarde groot en sensationeel was. Omdat het paste in de overtuiging en gewenste politiek.
Waarbij we nog maar eens op geloof stuiten. In al zijn vormen. Soms omdat de wetenschapper zelf gelooft in zijn dogma, of soms omdat de wetenschapper een aureool van waarheid wil meegeven door middel van de 'neutrale' cijfers en modellen....
Maar laten we toch eens kijken naar de ultieme lakmoesproef. Wat als we voorspellingen die gedaan werden de voorbije jaren naast de werkelijke waarnemingen plaatsen? Dit jaar werd een artikel gepubliceerd in Nature Climate Change die dit verschil tussen aangegeven voorspellingen en realiteit aankaartte. Ook was er het Noordpoolijs-artikel in de Daily Mail. Hoewel de BBC in 2007 berichtte over een Noordpool die in 2013 ijsvrij zou zijn, bleek het ijsoppervlak 60% groter te zijn dan het jaar voordien.
Goed, over die laatste kan je veel bezwaren opperen. Het is een momentopname. Het bericht van 2007 zei dat het 2013 of enkele jaren later kon zijn. Niet iedere wetenschapper was het eens met dit bericht en sommigen hadden al aangegeven dat het overroepen was. Allemaal correct.
Maar anderzijds is het wel hetgene dat gepubliceerd werd. Omdat de alarmkreten en symboolwaarde groot en sensationeel was. Omdat het paste in de overtuiging en gewenste politiek.
Waarbij we nog maar eens op geloof stuiten. In al zijn vormen. Soms omdat de wetenschapper zelf gelooft in zijn dogma, of soms omdat de wetenschapper een aureool van waarheid wil meegeven door middel van de 'neutrale' cijfers en modellen....
Waardoor we zijn aanbeland bij het begin. Nog altijd hebben getallen een mythische kracht over ons leven. En nog altijd hebben ze een religieus gehalte. Ze zijn onze rotsvaste boei in de deterministische kijk op het leven en onze wil om dat leven in zijn complexiteit en onvoorspelbaarheid te kunnen voorspellen mits een complex computermodel. Ze zijn onze orakels die ons de ware aard van ons leven aangeven en meer en meer onze noodzakelijke moraal/ethiek voor ons vormen.
Zullen voorspellende modellen beter worden in de toekomst? Ongetwijfeld. Maar ten koste van wat? Is dit de weg naar een maatschappij waar gigantische supercomputers mits deterministische modellen ons reilen en zeilen bepalen? Het is een illusie dat nummers,getallen, computers en modellen ooit neutraal kunnen zijn van ideologie, geloof en dogma. Het is net die illusie van neutraliteit die mensen overtuigt. Heel vaak gebeurt zo'n ideologische beïnvloeding onbewust. Soms bewust. Iemand moet cijfers interpreteren. Modellen opmaken. Computers programmeren. En in hoeverre heeft degene met macht over de computer macht over ons?
Zullen voorspellende modellen beter worden in de toekomst? Ongetwijfeld. Maar ten koste van wat? Is dit de weg naar een maatschappij waar gigantische supercomputers mits deterministische modellen ons reilen en zeilen bepalen? Het is een illusie dat nummers,getallen, computers en modellen ooit neutraal kunnen zijn van ideologie, geloof en dogma. Het is net die illusie van neutraliteit die mensen overtuigt. Heel vaak gebeurt zo'n ideologische beïnvloeding onbewust. Soms bewust. Iemand moet cijfers interpreteren. Modellen opmaken. Computers programmeren. En in hoeverre heeft degene met macht over de computer macht over ons?